Meşrubat tüketiminin arttığı Ramazan’da şok bir gelişme yaşandı. TÜBİTAK tarafından analiz edilen 10 farklı gazoz markasının içinde alkol tespit edildi.

Tüketiciler Birliği, piyasadaki 10 farklı gazoz markasına ait numuneleri TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi’nde inceletti. Analiz sonucunda bütün gazozlarda litre başına 1,56 ile 0,20 gram arasında değişen oranlarda alkol tespit edildi. Tüketiciler Birliği Başkanı Avukat Bülent Deniz, gazozların ‘içindekiler’ bölümüne etil alkolün yazılmadığına dikkat çekerek tüketicilerin yanıltıldığını söyledi. Deniz, “Bütün gazozlarda tat ve koku verici esanslar kullanılmaktadır. Bunlar yağ cinsinden maddeler olup suda çözülmezler. Etil alkol, bu çözülmeyi sağlamak için kullanılır. Etil alkolün vazifesini propylen glycol de görebilir; ama maliyeti ikiye katladığı için tercih edilmiyor.” dedi.

Tüketiciler Birliği Başkanı Bülent Deniz, “Alkolsüz içeceklerin içeriğini düzenleyen bir tebliğde nasıl olur da ‘litrede 5 grama kadar etil alkol olabileceğine izin verilebilir’ diye bir soru sorduk kendimize.” diyen Deniz, bunun üzerine yaklaşık 7-8 ay önce bir çalışma başlattıklarını kaydetti. Piyasadaki hiçbir gazozun üzerinde, içeriğinde alkol bulunduğuna dair bir bilginin olmadığını, hatta bir üründe de, içerikte alkol ve çözentisinin kullanılmadığının yer aldığını aktaran Deniz, bunun sebeplerini öğrenmek için gıda mühendisleri, kimya ve tıp alanında uzmanlardan yardım istediklerini aktardı. Buna göre bütün gazozlarda kullanılan tat ve koku verici esanslar yağ cinsinden oldukları için suda çözülmüyor. Etil alkol, gazlı içecek üretiminde bu çözülmeyi sağlamak için kullanılıyor. Etil alkolün vazifesini propylen glycol de görebiliyor, ancak maliyeti ikiye katladığı için tercih edilmiyor. Tarım Bakanlığı ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından öncelikle TSE’nin gazozlarla ilgili 4080 No’lu standardının değiştirilerek gazlı içeceklerde alkol kullanılmasına imkân tanıyan maddenin kaldırılması gerektiğine dikkat çeken Deniz, “Bunun yerine gazlı içeceklerde alkol kullanılmasını yasaklayan düzenleme getirilmeli.” dedi. Bu maddenin kaldırılmaması halinde tebliğin isminin değiştirilerek, isimde yer alan ‘alkolsüz içecekler’ ibaresinin kaldırılması ve denetimlerin en katı şekilde uygulanması gerektiğini ileri süren Deniz, “Tüketicinin bilgilenme hakkının ihlalinin önüne geçilmelidir.” şeklinde konuştu. Gazlı içecek firmalarına da çağrı yapan Bülent Deniz, içeriğin eksiksiz olarak etikette yer alması konusunda düzenlemeleri yeniden yapmaları gerektiğini söyledi. Deniz, sözlerini şöyle sürdürdü: “Tüketicileri uyarıyoruz. İçtiğiniz gazozlarda alkol var.”

Kimya mühendisi Prof. Dr. Mustafa Nutku, gazozlarda kullanılan alkolün, içkilerde yer alan etil alkol olduğunu söylüyor. Meyve ve ekmek mayası gibi gıdalarda bulunan ethanol denilen alkolün ise tamamen doğal yollardan oluştuğuna dikkat çeken Nutku, 200 derece fırında piştikten sonra bu türlü alkolün uçtuğunu anlatıyor. Nutku, “Gazozda bulunan alkol ise alternatifi olmasına rağmen tamamen keyfi konulur.” diyor. Veteriner Gıda Hijyenistleri Derneği Başkanı Can Demir, durumun büyük üretim teknolojisinden kaynaklandığına işaret ediyor. Ürünlerin akışkanlığını hızlandırmak için alkol kullanıldığını aktaran Demir, “Normalde üretim bandında 30 saniyede 2 şişe dolum yapılırken, alkol sayesinde bu miktar 4 şişeye çıkıyor.” diyor. Demir, kanunen izin verilmesine rağmen ambalajda bilgi konulmamasını ‘tüketiciyi aldatma’ sözleriyle değerlendiriyor. Gıda Güvenliği Derneği Başkanı Samim Saner de gazozlarda bulunan etil alkolün Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından yayınlanan Gıda Kodeksi Yönetmeliği’nin izin verdiği değerin altında olduğunu söylüyor. Etil alkolün 10 binde iki oranında yer aldığını, bu miktarın da bir litre gazozda bir damla bile yapmayacağını belirten Saner, “Gıda kodeksine uygun denildiğinde yasayla belirtilen bütün şartlar yerine getirilmiş sayılır. Yönetmelikte ‘Aroma maddelerinin 1 kilogramında 3 mg etil alkol bulunmasının mahzuru yoktur’ deniliyor.” diyor. Saner, üreticinin istese bile etiketin üzerine Tarım Bakanlığı’nın iznini almadan alkol ibaresini yazamayacağını, çünkü bakanlıkça yayınlanan Etiket Tebliği’nde etiketin üzerinde ne yazacağının belli olduğunu söyleyerek, “Bir etiketin üzerinde nelerin yazılıp yazılmayacağını bu tebliğ belirliyor.” ifadelerini kullanıyor. Kamuda görevli bir gıda kontrolörü ise mevzuata göre etiketin içindekiler bölümünde kullanılan katkı maddelerinin tümünün yazılması gerektiğini belirtiyor.

Diyanet: İçkinin bir damlası bile haram

İçkinin haram olduğunun hem Kur’an’da hem hadislerde kesin bir dille yer aldığını anlatan Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu Üyesi Prof. Dr. M. Saim Yeprem, Maide Suresi’nde içkinin fal oklarıyla birlikte şeytan işi olarak adlandırıldığını ve müminlere yasaklandığını kaydediyor. Yeprem, alkollü içkinin bir damlasıyla bir şişesi arasında da haram olması bakımından hiçbir fark olmadığını sözlerine ekliyor. Bu da etil alkolün hangi miktarda ve neyin içinde bulunursa bulunsun içilemeyeceği anlamına geliyor.

‘Meşrubatta alkol bulunması doğal’

Tüketiciler Birliği’nin iddialarına gazoz üreticileri adına Meşrubatçılar Derneği cevap verdi. Yazılı bir açıklama yapan Genel Sekreter Nizamettin Şentürk, şirketlerin yönetmelikte belirtildiği gibi alkolsüz içecekler ürettiğini söyledi. Şentürk, dünyanın her yerinde gıda regülasyonlarında etanolün belirli oranlarda yer almasının doğal kabul edildiğini belirterek, “Her madde ile ilgili bir alt sınır kabul edilmekte ve bunun altındaki rakamlar bilimsel olarak kayda değer olmadığı için dikkate alınmamaktadır.” ifadelerini kullandı.

En fazla alkol Uludağ’da

Marka – Alkol*

Uludağ 1.56

Akmina 1.28

Tansaş 1.16

Çamlıca 0.84

Fruko 0.76

Sensun 0.60

Sprite 0.56

Adese 0.48

Seven Up 0.44

Kipa 0.20

* Gram/litre

 

GAZOZA KATILAN ALKOL..

Gazoza katılan alkol, doğrudan suya karıştırılmıyor. Çünkü gazozda kullanılan alkol aslında esansın suda çözülmesi için katalizör olarak kullanılmaktadır. Alkol önce esansa karıştırılmakta bu yüzden esans necis olmaktadır. Ortalama 1,6 litre alkol, onun üçte bir oranında (300–500 gram) esansla karıştırılmakta, daha sonra bu karışım bir ton suya aktarılmaktadır.

Esans kendisinden üç misli fazla alkolle birleşip necis olmakta ve dolayısıyla suyun renk, tat ve kokusunu değiştirmektedir. Dolayısıyla suyun renk, tat ve kokusu değiştiği için su bütünüyle necis duruma gelmektedir.

Çok suya necasetin karışması tabiatta gayr-ı ihtiyari, kasıt olmaksızın karışan necasetle ilgili fıkıh ilminde zorluk ve zaruretten dolayı bir fetva verilmiştir . Hâlbbuki gazoz mevzuunda zorluk ve zaruret diye bir şeyden bahsetmek mümkün değildir. İnsanların içtiği çok ve temiz suya para kazanmak için “kasten necaset katmak câizdir” diye dinde bir hüküm ve cevaz da mevcut değildir. Mevzubahis olan gazoz meselesi buna kıyas edilemez.

Ömer Nasuhi Bilmen İslâm İlmihalinin “Kuyular Üzerindeki Hükümler” kısmında şöyle diyor: “Kuyular suları ne kadar çok olursa olsun, yüzeyleri 100 arşın (takriben 65) metrekareye ulaşmadıkça, yahut daima akıp giden bir su yolu üzerinde bulunmadıkça, küçük sular (küçük havuzlar) hükmündedir. (s.58). “Bir kuyunun suyuna bir damla dahi olsa kan, şarap, idrar gibi akıcı bir pislik karışsa, o su pis olur. (s.59).

Bildiğimiz kadarıyla gazoz, yüzeyi 65 metrekarelik havuzlarda üretilmiyor. Fabrikalarda değişik hacimlerde (mesela 4, 5 tonluk) tanklarda üretim yapılıyor. Bu tankların yüzeyi 65 metrekare değil. İlmihaldeki bilgilere göre bu tanklardaki su “az su”dur ve karıştırılan alkol onu necis hale getirir.

Şarap sirkeye dönüştüğünde câiz olur. Çünkü istihale neticesinde onun aynı değişmiş ve temiz olmuştur . (Bahr-i Raik, c.1, s.239, Darrü’l-Marife, Beyrut). Hâlbuki gazozlara katılan alkol bir tepkimeye girmemektedir.

Hulâsa, gazozların esansına katılan al­kol esansı necis hale getirdiğinden, esansta suyun renk, tat ve kokusunu değiştirdiğinden, fabrikalardaki tanklardaki su, az su niteliğinde olduğundan ve su içindeki alkol tepkimeye girerek değişmediğinden, bu günkü gazozlara cevaz verilemez. Ona “Haram değildir” demek yanlıştır. Tam tersine “Haramdır” demek doğrudur.

 

DİPNOTLAR:

ركس اذا لاا ديح لا ابلاغ ءالما ناك ناو دح ابولغم ناك ناف ءالماب طلخ ولو -1 

2-Dört Mezhebe Göre İslâm Fıkhı. Abdurrahm­man Ceziri. C.1.s.27. çağrı yy. 2. Baskı.1990.

ةراهطلا في فلاخ لاف رملخا في ناك نإف ينعلا بلاقنا -3